De eerste uren zijn cruciaal voor de overleving en gezondheid van het veulen. Het is essentieel om snel te handelen en de juiste zorg te bieden.

Belangrijke stappen:

• Biestvoorziening:
  Zorg ervoor dat het veulen binnen drie uur na de geboorte biest ontvangt. Biest of colostrum is de eerste melk van de merrie en bevat essentiële antistoffen die het immuunsysteem van het veulen ondersteunen.​ Het liefst krijgt het veulen natuurlijk biest van de eigen moeder. Je mag het veulen ook biest laten drinken bij de dode moeder. Maar als dat een probleem is, dan is andere biest of colostrum ook goed. 
  Een gemiddeld veulen van 60 kg moet binnen de eerste zes uur minimaal 500 ml biest ontvangen. Daarna ongeveer 10-15% van zijn lichaamsgewicht per dag gedurende de eerste dagen.
•  Lichaamstemperatuur:
  Houd het veulen warm en droog in een tochtvrije, maar goed geventileerde omgeving. Een omgevingstemperatuur tussen de 20°C en 25°C is ideaal.​
• Observatie:
  Controleer vitale functies zoals ademhaling, hartslag en temperatuur. Raadpleeg bij afwijkingen direct een dierenarts.​

Veulens beginnen direct na de geboorte met het leren van essentiële vaardigheden via het zogenaamde imprintproces. In de eerste 90 minuten na de geboorte leert een veulen normaal gesproken zijn moeder herkennen, de uier vinden en nabij haar blijven voor bescherming en voeding. Als er direct bij de geboorte iets mis gaat met de moeder, mist het veulen deze belangrijke fase. Dit betekent dat er extra aandacht nodig is voor een juiste sociale ontwikkeling.

Een pleegmerrie is de beste oplossing. Het veulen kan zich dan hechten aan zijn nieuwe ‘moeder’ en natuurlijk paardengedrag aanleren. Het vinden van een geschikte pleegmerrie binnen 90 minuten is vaak niet haalbaar, maar hoe sneller het veulen gekoppeld wordt, hoe groter de kans op een succesvolle acceptatie. Naarmate de tijd verstrijkt, wordt het moeilijker om een merrie het veulen te laten accepteren.

Als een pleegmerrie niet beschikbaar is, is gezelschap van een ander paard essentieel. Een volwassen, geduldig paard of een andere jonge opfokgenoot kan het veulen helpen sociale vaardigheden en paardenmanieren aan te leren. Dit voorkomt latere gedragsproblemen en zorgt ervoor dat het veulen leert wat normaal paardengedrag is.

Geef een moederloos veulen niet teveel aandacht

Hoewel het verleidelijk kan zijn om het veulen veel aandacht en knuffels te geven, is dit juist niet wenselijk. Een veulen dat mensen als vervanger van zijn moeder ziet, kan een verkeerde gezagsverhouding ontwikkelen en later opgroeien tot een opdringerig of zelfs gevaarlijk paard. Zorg daarom voor een consequente, maar niet overdreven aanhankelijke benadering en leer het veulen van begin af aan respectvol om te gaan met mensen.

Het succesvol grootbrengen van een moederloos veulen vraagt om een zorgvuldige balans: voldoende zorg en nabijheid bieden zonder het veulen te laten denken dat een mens zijn moeder is. Met de juiste aanpak kan een moederloos veulen gezond en sociaal opgroeien tot een evenwichtig paard.

In je eentje een veulen met de fles grootbrengen is bijna niet te doen. Het veulen moet namelijk elk uur gevoed worden. Ook 's nachts! Hoe vaker het veulen de fles krijgt, hoe beter het veulen zal groeien. In de natuur kan het veulen namelijk ook steeds kleine porties melk bij de moeder drinken, en paardenmelk is in vergelijking met andere dierenmelk vrij waterig en levert weinig energie. De maag en darmen van het veulen zijn er niet op ingesteld om grote hoeveelheden of vettere/eiwitrijkere melk te verteren. Zorg dus voor meerdere personen die je willen helpen met het veulen.

We verkopen zelf geen veulenmelk, maar het is wel te koop bij agrarische winkels en webshops zoals Boerenwinkel.nl. Daar kan je ook melkflessen en spenen kopen. Start met een fles van 500 ml.

Paardenmelk heeft in vergelijking met andere diersoorten weinig energie, vet en eiwitten, en een hoog suiker of lactose-gehalte. Kan je geen paardenmelkpoeder vinden, dan kan je in noodgevallen eventjes halfvolle (koe)melk uit de supermarkt gebruiken. Gebruik geen verse of volle koemelk, want dat is veel te vet. Ook geitenmelk is ongeschikt.

Een veulen dat zonder moeder wordt grootgebracht, moet leren drinken uit een fles met speen. Dit vergt in het begin wat geduld, maar met de juiste techniek kan het veulen snel wennen aan deze manier van voeden.

Warm de melk au-bain-marie op

Zet de fles met melk in een bak warm water, zodat de melk in de fles rustig kan opwarmen. Geef bij voorkeur de melk op een temperatuur van 37 graden.
Melk, en met name colostrum, mag niet boven de 40 graden verwarmd worden. Mer over melk opwarmen

Het veulen leren drinken uit de fles

De gemakkelijkste manier om een veulen aan de fles te laten drinken, is door zijn natuurlijke drinkhouding na te bootsen. Houd hiervoor de melkfles horizontaal onder je oksel geklemd. Zo boots je de lies van de moeder na. Laat het veulen met de neus en mond in je oksel zoeken naar de speen, terwijl je met je andere arm de onderkaak ondersteunt.  Dit imiteert de positie waarin een veulen normaal gesproken bij de merrie drinkt, waardoor het instinctief de juiste houding aanneemt.

Let op de juiste drinkhouding

Het hoofd van het veulen moet ongeveer horizontaal gehouden worden, net als de speen en de fles. Buig het hoofd niet te ver achterover, want hierdoor kan de melk in de luchtpijp terechtkomen, wat verslikken of zelfs een fatale longontsteking kan veroorzaken. Zorg ervoor dat het veulen actief zuigt en de melk niet zomaar in de mond loopt, omdat dit het risico op verslikken vergroot.

Wat als het veulen niet wil drinken?

Sommige veulens moeten wennen aan de smaak van melkvervanger. Je kunt de eetlust opwekken door een beetje suiker op de tong te strijken, omdat veulens van nature van zoet houden. Dit kan helpen om de speen beter te accepteren.

Je kunt ook de melk een beetje zoeter maken, door extra druivensuiker aan de melk toe te voegen.

Moeite met drinken

Melk uit een fles zuigen kost veel energie. Zodra het veulen door heeft hoe het moet drinken uit de fles, kan je de speen een stukje verder afknippen, zodat het gat groter wordt. Het is dan makkelijker om te drinken.

Overgang naar andere voedermethoden

Na een paar dagen, als het veulen goed uit de fles drinkt, kun je overstappen op andere manieren van melk verstrekken, zoals een emmer met speen of een voersysteem dat het veulen zelf kan gebruiken. Dit maakt het voeren eenvoudiger en vermindert de afhankelijkheid van handmatige voedingen.

Je kunt bijvoorbeeld de fles door het hek of een gat in de wand steken. Dan kan het veulen zelfstandig melk drinken, zonder tussenkomst van de mens. Als een veulen de mens teveel als soortgenoot gaat zien, kan je later nare gedragsproblemen verwachten, die je er maar weer moeilijk uit traint.

Er bestaan ook emmers met een speen eraan. Die kan je ook gebruiken om een veulen mee te voeden. Let er wel op dat de melk liefst warm gegeven moet worden. Maar bij oudere veulens is de temperatuur niet zo belangrijk.
Hang de emmer ongeveer zo hoog, dat de speen op dezelfde hoogte zit als de uier van de moeder.

Voedingsschema voor een veulen, met geboortegewicht van 20 kg

Voedingsschema voor een veulen, met een geboortegewicht van 40 kg

Voedingsschema voor een veulen, met een geboortegewicht van 60 kg

Voedingsschema voor een veulen, met een geboortegewicht van 80 kg

Wat weegt een paard of pony?

Onderstaande tabel kan worden gebruikt als richtlijn bij het inschatten van het gewicht van een veulen en de hoeveelheid melk die het dier nodig heeft.

Rond de leeftijd van 2 weken mag je veulenbrokken en hooi aanbieden. Het veulen zal nieuwsgierig zijn er een beetje aan knabbelen, maar verwacht er in het begin niet teveel van. Als het veulen andere paarden in de buurt heeft, zal het andere paarden nadoen, en sneller ook vast voedsel gaan eten. Als een veulen moeilijk doet, kan je na een week ook proberen om de brokken te mengen met melk (je krijgt dan een soort pap), of melkpoeder over de brokken te strooien (dan smaakt het vertrouwd).

Vanaf een leeftijd van 4 weken moet het veulen echt goed de brokken eten. Geef meerdere keren per dag, zoveel brokken als het veulen wil hebben. Hooi moet ook altijd aanwezig zijn. Het veulen heeft nog steeds melk nodig. Houd je aan het voedingsschema.

De eerste dagen na de geboorte is het zeer belangrijk om regelmatig de temperatuur van het veulen te controleren. Zo kan je gezondheidsproblemen tijdig opsporen en indien nodig snel ingrijpen.

De temperatuur opnemen bij een veulen

De lichaamstemperatuur van een veulen kan eenvoudig gemeten worden met een digitale rectale thermometer. Dit dient voorzichtig te gebeuren en bij voorkeur na een rustmoment om een correcte meting te krijgen.

Stappen voor het opnemen van de temperatuur:

• Zorg ervoor dat het veulen stil staat of ligt.
• Breng een beetje glijmiddel of vaseline aan op de punt van de thermometer.
• Steek de thermometer voorzichtig enkele centimeters in de anus van het veulen.
• Wacht tot de thermometer gaat piepen en lees de temperatuur af.

Normale lichaamstemperatuur van een veulen

De normale lichaamstemperatuur van een gezond veulen ligt tussen 37,2°C en 38,9°C.

    Onder de 37°C → Risico op onderkoeling. Direct actie ondernemen!
    Boven de 39°C → Mogelijke koorts, wat kan duiden op een infectie.

Onderkoeling bij veulens

Bij een te lage lichaamstemperatuur heeft een veulen onvoldoende energie om zichzelf warm te houden. Dit leidt ertoe dat het veulen slomer wordt, minder gaat drinken en in een negatieve spiraal belandt waarin de energievoorziening steeds verder afneemt.

Een onderkoeld veulen is te herkennen aan:

• Opgerold liggen (klein maken om warmte vast te houden).
• Opstaande haren (pilo-erectie) om warmteverlies te beperken.
• Rillen als poging om extra warmte te genereren.

Zo help je een onderkoeld veulen

• Houd het veulen warm met dekens en een warmtelamp.
• Zorg voor een tochtvrije, droge omgeving met een omgevingstemperatuur van ongeveer 25°C.
• Controleer regelmatig de temperatuur om te zien of het veulen zich herstelt.

Als het veulen zich binnen een paar uur niet herstelt of verdere tekenen van zwakte vertoont, raadpleeg dan direct een dierenarts.

Het diervoedermerk Pavo heeft een prachtige handleiding geschreven over moederloze veulens. Download de pdf-handleiding: http://www.melkvoordieren.nl/pdfs/moederloze_veulen_handleiding.pdf

Er was vroeger een Centrale voor moederloze veulens. Deze is begin 2016 opgeheven omdat er niet genoeg sponsoring voor was. Via Facebook lukt het soms om een andere merrie te vinden voor je veulen. Zie ook: https://www.paardenarts.nl/kennisbank/moederloze-veulencentrale/