Handleiding voor het grootbrengen van Lama’s en Alpaca’s

Een jonge lama of alpaca met de hand grootbrengen is niet zo moeilijk. Je kunt de melk zelf maken door 1 liter koeienmelk te mengen met 5 gram colostrum. 

Gebruik bij voorkeur verse koeienmelk, maar volle melk uit de supermarkt is ook prima.
Colostrum Therapie is de beste colostrum die er te verkrijgen is, en is gemaakt van een hoge kwaliteit 12-uurs koeienbiest. 

Cria's worden 4 tot 6 maanden door de moeder gevoed. Dieren die met de hand worden grootgebracht zijn vaak wat trager in hun ontwikkeling. Dus geef liever nog wat langer melk. Ook als je cria al vast voedsel begint te eten.

Over deze handleiding

Deze handleiding is geschreven door Angela Kramer en gebaseerd op:

– Handrearing Wild and Domestic Animals, door Laurie L. Gage 2002
– Nutrient composition of alpaca (Vigugna Pagos) milk, door Elise Kishi Chad 2010

Deze handleiding kan worden gebruikt voor het grootbrengen van

• de Lama (Llama glama),
• de Alpaca (Vicugna pacos),
• de Guarnaco (Llama Guarnaco)
• en de Vicuna (Vicuna vicuna)

De Guarnaco en de Vicuna worden in Europa bijna niet gehouden, maar mocht het nodig zijn, dan kun je de aanwijzingen voor een Alpaca aanhouden.

De geboorte en de ontwikkeling

Alpaca’s en Lama worden het hele jaar door geboren. Meestal in de ochtend of de middag. Een jonge Alpaca of Lama wordt vaak Cria genoemd.

Na de geboorte moet de navelstreng enkele malen ontsmet worden met jodium. En op koude dagen moet het jong zo snel mogelijk gedroogd worden met een handdoek, zodat het niet teveel warmte verliest. De moeder kan haar jong niet drooglikken, omdat ze haar tong niet kan uitsteken. Normaal droogt een pasgeboren cria op in het zonnetje, maar in ons Nederlandse klimaat moeten we vaak een handje helpen.

Cria’s worden 4 tot 6 maanden door hun moeder gevoed.

De eerste 24 uur maakt de moeder speciale melk aan, colostrum genaamd. Hierin zitten veel anti-stoffen die het lichaam nodig heeft voor het immuunsysteem. Als een jonge lama of alpaca geen colostrum krijgt in de eerste 24 uur, zal het waarschijnlijk bloedvergiftiging of een andere infectie oplopen en sterven. Dus als de moeder om wat voor reden dan ook geen colostrum geeft, moet de cria zo snel mogelijk een ander soort colostrum krijgen. Bijvoorbeeld koeien-colostrum of colostrum van een geit. Koeien-colostrum heeft de voorkeur. Schapen-colostrum is veel te vet in vergelijking met de colostrum van alpaca’s en lama’s.

Weeg je cria regelmatig

Alpaca’s en Lama’s hebben meteen al een dikke vacht. Daarom is het niet gemakkelijk te zien of een dier vermagert. Weeg het daarom regelmatig, om goed in de gaten te kunnen houden dat de cria goed groeit.

Wegen doe je het makkelijkst met een personenweegschaal. Neem de cria in je armen en ga op de weegschaal staan en noteer het gewicht. Weeg jezelf daarna nog eens zonder cria, en trek deze twee getallen van elkaar af. Zo bereken je het gewicht van de cria.

Een Lama moet in week 1 ongeveer 225 gram per dag aankomen, en daarna 450 gram per dag.
Een jonge alpaca moet in week 1 ongeveer 100 gram per dag aankomen, en daarna 200-250 gram per dag.

Alpaca melk in vergelijking met koemelk

Alpacamelk bevat meer eiwitten en lactose dan koemelk. Alpaca’s groeien (relatief) sneller dan kalfjes, en hebben daarom meer eiwitten nodig voor de opbouw van hun lichaam.
Ook de behoefte aan lactose is hoger bij cria’s, omdat ze meer lopen en rennen dan kalfjes.
En alpacamelk is ook minder waterig en energierijker dan koeienmelk.

Toch kan koeienmelk een goede basis zijn als vervanger van moedermelk, maar het advies is om er 5% colostrum aan toe te voegen. Colostrum is zeer eiwitrijk en bevat ook 14% lactose. En het verhoogt de energetische waarde. Waardoor de melk beter voldoet aan de behoeftes van de cria.
Colostrum Therapie is de beste colostrum die er te verkrijgen is, en is gemaakt van een hoge kwaliteit 12-uurs koeienbiest.

Meng 5 gram colostrum door 1 liter koemelk. Bij voorkeur verse koeienmelk, maar anders voldoet volle koeienmelk uit de supermarkt ook prima.
Colostrum Therapie is de beste colostrum die er te verkrijgen is, en is gemaakt van een hoge kwaliteit 12-uurs koeienbiest.

En geitenmelk?
Geitenmelk kan ook worden gebruikt om cria’s groot te brengen. Maar er is geen écht goede reden om geitenmelk te gebruiken. Geitenmelk is nog iets wateriger, minder vet en iets armer aan lactose dan koeienmelk. Bovendien is het duurder en moeilijker te verkrijgen dan koemelk, dus waarom zou je geitenmelk willen gebruiken?

Een pasgeboren cria (jonger dan 24 uur)

De eerste 24 uur moet een cria minimaal 10% van het lichaamsgewicht aan colostrum drinken, verdeeld over 8 (of meer) voedingen. Ook ‘s nachts!
Colostrum Therapie is de beste colostrum die er te verkrijgen is, en is gemaakt van een hoge kwaliteit 12-uurs koeienbiest. De immunoglobulinen in biest zijn niet soort-specifiek, dus koeienbiest of geitenbiest is prima om te gebruiken voor alpaca's of lama's.

Een cria van 9 kg bijvoorbeeld, heeft minimaal 900 ml colostrum nodig. Verdeeld over 8 voedingen is dit (minimaal) 112 ml per voeding.
Meer dan 10% van het lichaamsgewicht mag ook.

Warm de voeding au-bain-marie op tot lichaamstemperatuur (37-38 ºC), nooit in de magnetron.

Hoeveel melk heeft een Alpaca of Lama nodig

Na de eerste dag geef je een jonge alpaca of lama koeienmelk met 5% Colostrum Therapie erdoorheen. Meng 5 gram colostrum door 1 liter koemelk. Bij voorkeur verse koeienmelk, maar anders voldoet volle koeienmelk uit de supermarkt ook prima. Alleen koeienmelk is niet eiwit-rijk genoeg, ze hebben echt die extra eiwiten van de Colostrum Therapie nodig.

Geef minimaal 10% van het lichaamsgewicht per dag, verdeeld over meerdere voedingen.

Daarnaast kan je nog Alpaca Nutri Drench geven. Dit is een voedingssupplement dat belangrijke vitamines en mineralen levert. Het is vooral van belang voor dieren die verzwakt en/of ondervoed zijn. Ook volwassen dieren, zoals de moeder, kan gebaat zijn met Alpaca Nutri Drench.

Benodigdheden

• babyfles en speen (gewoon voor mensenbaby's)
• voedingssonde van ca 6 mm doorsnede
• 50ml spuit met catheter-tip
• colostrum van koeienmelk, bijvoorbeeld Colostrum Therapie
• verse koeienmelk (of volle melk uit de supermarkt)
• Alpaca Nutri-Drench

Hoe moet je een alpaca of lama cria voeren?

Voeren gaat het beste met een flesje en een speen. Je kunt een gewone baby-speen en een babyflesje gebruiken. Ook de pritchard-speen in combinatie met een uitgespoeld 0,5 l limonadeflesje is handig in het gebruik.

De beste houding om te voeren is gewoon staand met de kop iets opgeheven.

Voor zwakke cria’s is het soms nodig om het gat in de speen iets groter te maken. Snijd met een scherp mesje een X in de punt van de speen. Of gebruik een speen voor oudere baby's.

Het kan helpen om Alpaca- of lama-geluiden te maken, of de geluidjes van de cria na te doen. Een soort hum of kreun-geluiden. Zo praten moeder en kind ook met elkaar, en het kan helpen om de speen te accepteren.

Wil een cria echt niet zelf drinken, dan kan hij met een sonde gevoerd worden. Dit gaat het beste met een sonde van 6 mm (CH16) die minimaal 50 cm lang is. Vraag de vee-arts om hiervoor instructies te geven. Als je het verkeerd doet, komt er melk in de longen en dat is bijna altijd fataal.

Hoe vaak moet je een alpaca of lama cria voeren?

Een jonge alpaca of lama drinkt gedurende de hele dag kleine beetjes (30-60ml) melk bij zijn moeder. De maag is er niet op ingesteld om grote hoeveelheden melk tegelijkertijd te kunnen opnemen. Dus dit zullen wij mensen zo goed mogelijk moeten nabootsen, door vele malen per dag kleine beetjes melk te voeren. Hoe vaker hoe beter, maar dit is vaak niet vol te houden.

Minimaal aantal voedingen per dag:

Pasgeboren cria’s: minimaal 8x per dag (3 uur tussen de voedingen, ook ‘s nachts!)
Na 10 dagen: 6x per dag
Na 2 weken: 5x per dag
Na 3 weken: 4x per dag

De minimale hoeveelheid melk is 10% van het lichaamsgewicht per dag, verdeeld over het aantal voedingen. Meer dan 10% is beter.

Doe de laatste voeding zo laat mogelijk op de avond, en de eerste voeding zo vroeg mogelijk in de ochtend. Om zelf voldoende slaap te krijgen, is het het makkelijkst om met twee verzorgers te werken. Eén gaat laat naar bed en geeft vlak daarvoor nog een voeding, en de ander gaat vroeg naar bed en geeft ‘s ochtends vroeg de eerste voeding.

Een jonge cria krijgt 4-6 maanden melk van de moeder, dus zo lang moet je zelf ook doorgaan melk melk geven. Je mag eventueel na 6 weken afbouwen naar 3x per dag. Maar dat hangt ook af van de ontwikkeling. Is het een sterk dier of loopt het te kwakkelen?
Wanneer je kunt stoppen hangt af van het dier en de omstandigheden. Eet het zelf al veel vast voedsel, en is het een gunstig seizoen, dan kan je met 4 maanden stoppen. Maar is het hartje winter en slecht weer, dan kan je beter nog wat langer melk blijven geven ter ondersteuning.
Iedere dag melk geven, geeft je ook de mogelijkheid om van dichtbij de gezondheid van het dier goed in de gaten te kunnen houden.

Overstappen op vast voedsel

Lama’s en alpaca’s hebben een ander maag-darmstelsel dan de meeste andere dieren. De maag is de eerste tijd ingesteld op alleen melkvoeding, en verandert langzaam in een maag die ook vast voedsel kan verteren.

De meeste cria’s beginnen te knabbelen op vast voedsel als ze 2 weken oud zijn. Cria’s met een slechte start, lopen vaak een stuk achter in hun ontwikkeling, en gaan ook vaak later pas aan vast voedsel beginnen. Zorg altijd voor voedsel en bladeren van een goede kwaliteit.

Normale cria’s krijgen 4 tot 6 maanden melk van hun moeder, maar het komt wel eens voor dat ze al eerder stoppen met melk drinken. Cria’s die met de hand worden grootgebracht lopen vaak een beetje achter in hun ontwikkeling, en hebben juist langer melk nodig.

Bouw de melk langzaam af en weeg je cria regelmatig. Dan merk je vanzelf of het voldoende vast voedsel eet om te kunnen blijven groeien. Merk je dat de cria niet zwaarder wordt, geef dat meer melk.

Beserk male syndrom / Beserk Lama syndrom

Dieren die met de hand worden grootgebracht, kunnen mensen gaan zien als soortgenoten. Vooral als ze weinig contact hebben met soortgenoten. Dit is schattig als ze klein zijn, maar als ze groot zijn, kan dat tot serieuze problemen leiden. Bijvoorbeeld als een volwassen Alpaca die een vrouw probeert te dekken. Of als een volwassen Alpaca een man ziet als competitie of indringer, en hem uit de groep of territorium probeert te jagen. Dit lijkt grappig, maar het kan tot serieuze verwondingen leiden. En de alpaca of lama is niet goed meer te hanteren door mensen, omdat hij te agressief is. Er zijn veel verhalen bekend van eigenaren die opeens van achteren worden aangevallen door hun lama of alpaca. Veel alpaca's en lama's met Beserk Male Syndrom moeten uiteindelijk worden geëutaniseerd. Het is een psychologische stoornis die niet meer te verhelpen is.

Beserk Male Syndrom komt vooral voor bij mannetjesdieren, vandaag ook de naam. Maar ook vrouwtjes kunnen last krijgen van Beserk Male Syndrom. Dan wordt het vaak Aberrant Behavior Syndrome (ABS) genoemd. De enige manier om het te voorkomen is om niet teveel menselijk contact te hebben in de eerste 3 levensweken. Ook is het belangrijk dat de cria genoeg contact heeft met soortgenoten in die eerste weken. Je mag best even kroelen met de cria of er tegen praten, maar laat hem ook grote delen van de dag zonder menselijk contact. En contact met andere Alpaca's of Lama's is essentieel.

Signalen van Beserk Male Syndrom die je bij jonge dieren kunt zien zijn:

• de cria volgt je de hele dag
• gaat steeds naar je gezicht
• trekt aan je kleding
• buigt de nek in een U-vorm
• trekt de staart op tot over de rug.

Het lijkt misschien schattig gedrag, maar als je deze signalen merkt, is het écht een teken dat je dingen anders moet doen. Anders krijg je op latere leeftijd serieuze gedragsproblemen.

Beserk Male Syndrom kan enigzins worden voorkomen door mannetjes vóór de puberteit te laten castreren. Maar voorkomen is beter dan genezen. 

Meer lezen over de handopfok van jonge lama's en alpaca's

Een interessant artikel over de samenstelling van Alpaca-melk vind je hier:

http://scholarworks.calstate.edu/bitstream/handle/10211.3/118971/EliseCHAD.pdf

einde handleiding voor het grootbrengen van jonge lama en alpaca cria.